第1幕
序曲
(物語は1860年代、ヴォルガ河畔の町、カリノフを舞台とする。第2幕と第3幕の間には2週間の月日が流れる。)
第1場
(ヴォルガ河の土手にある公共果樹園。遠くにはのどかな風景が広がっている。右手にはカバノヴァーの家。果樹園の小道の脇にはベンチが並んでいる。午後の日が差している。)
KUDRJÁS
(ベンチに腰を掛け、河を見つめている。)
素晴らしい！
(グラーシャがカバノヴァーの家から出てくる。)
君も認めざるを得ないだろう、素晴らしいと、
グラーシャよ！おれはもう25年もヴォルガ河を見続けているが、これっぽっちも飽きやしないさ。
GLASA
(何とはなしに)
ふぅん、だから何なの？
KUDRJÁS
こんなに素晴らしい景色は他にないだろう！
美しい！心が喜んでいる。
GLASA
大げさね！
KUDRJÁS
悦び！なんだって、「大げさね！」しか言えないんだい。
ここに隠れた自然の美しさを見るだけでいいんだ！
GLASA
構ってられないわ！
あなたは教師で、化学者で、発明家なのね！
KUDRJÁS
(脇の方を差して)
そこで手を振っているのは誰かしら！
GLASA
ジコイさ。甥を怒鳴り散らしているんだ。
KUDRJÁS
もっと他の場所があるでしょうに！
GLASA
どこだってお構いなし。
今やボリス・グリゴリェヴィチは彼の言いなりさ。
KUDRJÁS
それじゃあ彼にやりたい放題だわ！もう誰も彼を止められないわ！
(ジコイとボリスが近づいてくる。グラーシャは家に逃げ込む。)
彼の邪魔になってはいけないわ！
私たちまで捕まえられるかもしれないでしょ。
(クドリャーシは果樹園に逃げ込む)
DIKOJ
(ボリスに向かって)
ただ飯喰らいが！ぼーっとしやがって。
とっとと消えな！
BORIS
何ができるっていうの？
今日は日曜日なのに！
DIKOJ
仕事を探しに行け！
一度、二度、三度と言ったはずだ、
「顔も見たくない！顔も見たくない！」
でも、全部無駄だったようだな！
他に行くところがないのか？
どこへ行ってもお前がいる。
ああ、忌々しい！
なんで突っ立ってんだ？
聞いてんのか？
(ボリスを見る。)
BORIS
あぁ、あぁ、あぁ！
DIKOJ
おれの言うことが聞けないのか？
BORIS
聞いているよ！一体どうすればいいの？
DIKOJ
地獄に落ちろ！
(カバノヴァーの家の玄関ポーチに立っているグラーシャの元へ行く。)
あいつがおれにしがみついているのを見たろ！
女主人はいるかい？
GLASA
果樹園に居ますわ。
(ジコイは唾を吐くと、果樹園へ歩き去る。)
KUDRJÁS
(ボリスのもとへ寄る。)
何だってそんなことをしているんだ？
おれにはなんであんなやつと一緒に暮らして、いじめに耐えているのか分からないな。
BORIS
そうできたなら！
そうしたいさ！
KUDRJÁS
じゃあなんでそうするのさ？聞いてもいいかい？
BORIS
もちろん、話させてくれ。
ぼくの祖母を知っているかい？
KUDRJÁS
アンフィーサ・ミハイロヴナさんか？
BORIS
祖母はぼくの父さんが貴族の女性と結婚したことをよく思っていなかったんだ。それで両親はモスクワに住んだ。
母さんは3日だって、お義母さんと一緒に居るのは耐えられないと言っていたよ。
KUDRJÁS
聞かなくても分かるさ、、！
BORIS
母さんに対してすべては残酷だったんだ！
KUDRJÁS
慣れるのに時間が必要だったろう。
BORIS
モスクワで私たちを二人は一生懸命育ててくれた、何にも惜しまずに。
ぼくをビジネスアカデミーに、
妹を寄宿学校に。
でも両親はコレラで亡くなって、妹とぼくは孤児になったんだ。
それから祖母も亡くなって、ぼくらが成人したらと渡すようにと遺産を叔父に託した、
ひとつの条件付きで、
KUDRJÁS
どんな？
BORIS
叔父に敬意を示すことさ。
KUDRJÁS
うーん、あんまりよくはないな。
BORIS
ぼくだけの話だったら、今すぐにでも逃げ出すさ。
妹が可哀想だ。叔父は手紙を書いたようだけど、母方の親族は来るのを良しとしなかったんだ。
ここでの妹の暮らしはどんなのになってしまうんだろう？
KUDRJÁS
ああ！
BORIS
考えるだけでも恐ろしい。
KUDRJÁS
なんて悪党め！
(フェクルーシャが入ってくるなり、グラーシャが近づいてくる。)
KUDRJÁS
どうしたんだ？
夕方の礼拝から人が来ないのか？
またな、行かなきゃ。
BORIS
待って！待ってくれ！
(物憂げに)
若き日を無下にする、ああ若き日を無下にする！
FEKLUSA
(グラーシャに向かって)
ここは素敵じゃない、私の愛しい人！
綺麗で！優雅で！
BORIS
青春は苦難ばかり、苦難ばかり！
人生の喜びは？
FEKLUSA
なんて言おうかしら？なんて言おかしら？
BORIS
沈む陽に求めるしかないのか！
FEKLUSA
なんて誠実で敬虔なのかしら、
カバノヴァー家の人たち。
BORIS
(興奮して)
カバノヴァー家だって？
(フェクルーシャはグラーシャと一緒に家に入っていく。)
KUDRJÁS
(グラーシャの最後の言葉を聞いた時の反応)
あの人、聖人ぶって乞食には施しをするけど、家の者には噛み殺さんばかりの勢いで当たるのよ。
BORIS
まるで夢遊病者みたいだ。
何の意味があるっていうんだ？今さら恋に落ちたって！
KUDRJÁS
お相手は誰なんだい？
BORIS
結婚しているんだ！
ほら、彼女がやってくる、夫とお義母さんと。
馬鹿じゃないか？馬鹿じゃないか？
KUDRJÁS
諦めるんだな、彼女を追いこみたくないのなら。
BORIS
角のそばまで彼女を見に行こう！
(クドリャーシと共に家の角まで下がってくる。反対側からカーチャ、ヴァルヴァラ、カバニハ、チホンが家へやってくる。)
帰りの時間だ。ハ！ハ！ハ！ハ！
(ボリスとクドリャーシュは角の辺りで消える。)
KABANICHA
(チホンに向かって厳しく)
もし母さんの言うことが聞きたければ、
お父さんがいつも言っていたカザンの市場へ行きなさい、今日！
TICHON
いっつも言われたとおりにしてるよ！
KABANICHA
実際に目で見て、耳で聞いていなければ、私だってお前を信じたさ。
お前が母さんよりも嫁さんの方が好きでいるのを、ずっと前から見てたんだからねえ！
結婚してからというもの、以前のような(私への)愛をこれっぽっちも見かけなくなった。
TICHON
いったいどうしたらそんな風に思えるの？
KABANICHA
すべてさ！
目には見えないものは心が教えてくれる！
TICHON
でも母さん！何を考えているの？
KATERINA
(静かに)
私にとってお義母さんは本当の母のような存在です、
どうしてそんなことお考えになるのですか、
チホンもお義母さんを愛しています！
KABANICHA
(衝動的で権威主義的)
お黙り、お黙りなさい！誰もあんたになんか聞きやしないよ。
庇わないでよ。あんなから何か減るわけじゃないでしょう。。。
VARVARA
(独り言)
またお説教ね。
KABANICHA
彼は私の息子なの！干渉してこないで頂戴！何よ！気を引いて。 みんなに見せびらかしたいの？あんたがどれだけ男を好きかって。
KATERINA
どうしてそんなことが言えるのですか？
どうして私を侮辱するのですか？
私を苦しめたいのですか？
人前だろうと、そうでなかろうと、私はいつも同じです。
(彼女はひるまず背を向け、家の中へ入る。)
KABANICHA
まあまあ、ご立派だこと！
すぐ拗ねるんだから。
(チホンに)
前は母さんを愛してくれていたのに、
結婚した今となっては、、、
TICHON
どっちの方が、とかじゃないよ。
二人とも大事なんだ。
KABANICHA
それじゃ今は、嫁さんが私の代わりってわけね。
甘やかしてばかりで、そんなお前を彼女が怖がるとでも？
もっとキツく言ってやれないの？
浮気されたとしても？
TICHON
待ってよ、母さん。彼女が愛しているのはぼくなんだ！
KABANICHA
気づかないフリ？注意のひとつもできないの？
TICHON
(vyhruzkou)
待ってってば、母さん！
KABANICHA
言ってみなさい！何もできないの？
TICHON
どうして、、お願いだよ！
KABANICHA
馬鹿！
こんなに私を怒らせて。先帰るわ。
(彼女はため息をつき、家へ向かう。)
TICHON
(ヴァルヴァラに)
見たかい、母さんってばいつもこうなんだ。
VARVARA
(きっぱりと)
彼女が何をしたっていうの？
お義母さんが彼女を追い詰めているし、あなたもじゃない！
それで、彼女を愛してるって？
(鋭く)
何もできず、突っ立って。
あんたのしたいことなんてお見通しよ。
酒に逃げたいんでしょ！
(チホンは何も言わず立ち去る。)
可哀想だ。
(家の入口の前で、入っていいかどうか迷っている。)
本当に、可哀想さ。彼女のことが好きなんだ。
(家の玄関先で)
好きで何が悪いんだ？
間奏曲
第2場
(カバノヴァーの家の一室。右手と中央にドアがあり、左手には壁龕がある。カーチャとヴァルヴァラは手仕事をしている。)
KATERINA
(刺繡を脇に置いて)
ねえ、今何を考えていると思う？
VARVARA
なに？
KATERINA
人はなんで飛べないのかしら。
VARVARA
何を言っているのかわからないわ！
KATERINA
ねえ、どうして人は飛べないの？鳥みたいには飛べないのよ？
わたしは時々夢を見るの。鳥になっている夢。
空を舞うことにとても惹かれるの！飛んでみたいのよ！
(飛ぶまねをする。)
VARVARA
なにをしているの？
KATERINA
(ため息をつく)
あの頃はなんて自由だったんだろう！
あなたの所に来てから、すっかりしおれてしまったわ。
VARVARA
私が気づかないとでも？
KATERINA
ああ、かつての私は今とはまったく違っていたのよ！
ただ生きていた、何ひとつ求めず、
自由を謳歌する鳥みたいに！
母は私が何を思っていたか分からなかったんじゃないかしら、
(笑う)
彼女はまるでお人形みたいに私を着飾ってくれたわ！
結婚する前、私がどんなだったか知ってる？
教えてあげる。早起きだったわ。
夏は泉へ行って、身体を洗ったのよ。
それから水汲みをして、
家にあるすべてのお花に水をやるの。
VARVARA
今と変わらないじゃない！
KATERINA
それから教会へ行って。
教会へ行くのが大好きだった。
まるで天国にいるような心地がして。
誰を見るわけでも、誰を聞くわけでもなく、
時間のことなんて忘れて、
礼拝が終わったときでさえ。
(ますます恍惚とした気分で)
お母さんにはよく私に言った、みんなが私を見てるって、
一体何が起こっているんだろうって！
日曜日には、
光の流れが天蓋から降り注いで、
お香の煙が渦巻くでしょ？
天使たちがその柱の中を飛び回って、
歌っているのが見えたの！
(落ち着いて。)
そして私は、ひざまづいて、大泣きしたわ。
私自身も、なんで祈っているのか、なんで泣いているのか分からなかったの。そして、そこで私を見つけたの。
どんな夢を見ていたことか───本当に、どんな夢だったか！
(声が大きくなり始める)
まるで黄金に輝く高い神殿や、山々や木々が見えるようになったの。
とても高いところを飛んでいるようで、色々なところから目に見えない声が歌っているのが聞こえたわ！
VARVARA
カーチャ、一体どうしてしまったの？
KATERINA
(興奮が高まって)
それにヒノキの香りがする！
VARVARA
どうしたの？
KATERINA
(不安そうにヴァルヴァラの手を掴む。)
何か罪が私に近づいてくる。
まるで深淵の縁に立っているようだわ！
誰かが私を押して、
私には掴むものが何もないんだわ。
VARVARA
なんだかおかしいわ。
(怯えて)
大丈夫なの？
KATERINA
(黙り込む。)
はあ、、、病気ならどんなに良かったでしょう。
変な願望が頭に忍び込んできて、
どこにも逃げられないの。
考えようとしても、
思考がまとまらないの。
言葉にしてみようと思っても、
自分の心じゃないみたいなの。
邪悪な考えを悪魔がささやいているようで
恥ずかしいほど邪悪な！
そして夜には、
VARVARA
どんな夢を見るの？/何を思うの？
KATERINA
ヴァーリャ！眠れないのよ。
常に耳元で囁くのが聞こえるの。
鳩が鳴くみたいに優しく、
誰かが話しかけるわ。
温かく、情熱的に誰かが抱きしめる。
彼は私をどこかへ導いてくれて、
VARVARA
(急かすように)
それで？
KATERINA
私はついていくの。彼を追いかけるのよ！
(ふと我に返り)
どうしてこのことを話してしまったんだろう？あなたは女の子なのに！
VARVARA
(辺りを見回して)
Ó, povídej! Jsem horsí nez ty!
Horsí nez ty! Povídej!
(Zavře dveře Barbara spoluvinu postoj)
KATERINA
Nuz, co povídat? Stydím se!
VARVARA
Není treba se stydet!
Nac bych já te soudila!
Mám svoje hríchy.
KATERINA
Vzdyt’ je to takovy hrích,
kdyz miluji jiného!
Co si pocnu? Kam se podeju?
VARVARA
Mozná, ze se udá s ním se videt?
KATERINA
(prudce)
Ne, ne! Co myslís? Chran
Pán Buh!
VARVARA
Nu coz!
(Tichon vstoupí z pravych dverí, nastrojen k ceste.)
KATERINA
(vrhá se k Tichonovi a objímá jej.)
Tiso!
VARVARA
Zbláznila jsi se!
(odbehne)
KATERINA
Tiso! Neodjízdej!
(Glasa a Feklusa vstupují z pravych dverí, vynásejí zavazadla.)
FEKLUSA
(ke Glase)
Na dlouho jede?
GLASA
Ne na dlouho.
(Vyjdou prostredními dvermi.)
KATERINA
Tiso, neodjízdej! Holoubku muj! Neodjízdej!
TICHON
Nelze, Káto!
Jak nepojedu, kdyzmaminka posílá!
KATERINA
Vezmi metaké s sebou! Vezmi me!
TICHON
(vyvinuje se z jejího objetí.)
Není to mozné!
KATERINA
Procby nebylo mozné?
Cozpak uzmne nemásrád?
TICHON
Ne, mám terád!
Ale z takové otrociny clovek by utekl
od zeny krasavice nevím jaké –
a má-li clovek po celyzivot takhle zít –
utece i od zeny!
KATERINA
(zarazena)
Jak temám pak mít ráda,
kdyztaková slova mluvís.
TICHON
Slova sem, slova tam! Kdo se v tobe vyzná?
KATERINA
(pláce.)
Kam se já, ubozka, podeju?
Kdo se mne zastane?
TICHON
Prestan!
KATERINA
(pristoupí k muzovi a privine se k nemu.)
Tiso, holoubku, kdybys zustal doma, nebo me
vzal s sebou, tolik bych te mela ráda,
(laská ho)
tak bych te laskala!
Tiso, komu me tady nechás?
TICHON
Nevyznám se v tobe, Káto.
Jindy clovek slova z tebe nedostane, a ted?
KATERINA
Tiso, komu me zanechás?
TICHON
Vzdyt vís, ze jinak nelze.
Jaká tedy pomoc.
KATERINA
Tiso, stane se bez tebe nestestí!
Stane se nestestí.
(náhle)
Vís tedy, co?
Zádej ode mne nèjakou straslivou prísahu...
TICHON
Jakou prísahu?
KATERINA
Nu takovou – ze za tvojí neprítomnosti za zádnou
cenu s nikym cizím ani nepromluvím, nikoho
nespatrím, ze ani pomysliti neopovázím se,
krome na tebe –
TICHON
Ale nac to?
Nac to?
KATERINA
Pro pokoj mojí duse,
prokaz mi tu milost!
TICHON
Jakpak muzes za sebe rucit?
KATERINA
(padá na kolena.)
Abych ani otce,
ani matky vícekrát nespatrila!
Abych bez pokání umrela, jestlize...
TICHON
(zdvihá ji se zeme. Přerušení a tvrdí, před tím, než dopadne na zem)
Nu, copak? Co delás?
Vzdytje to takovyhrích!
KABANICHA
(za scénou)
Je cas, Tichone!
(Katerina a Tichon jako primrazeni.)
KABANICHA
(vstoupí)
Nu tak! Vsecko je hotovo, koneuzdojeli.
TICHON
(nerozhodne)
Ano, prosím,
bude cas, maminko!
KABANICHA
Nu tak, copak stojís?
TICHON
Co poroucíte?
KABANICHA
Copak neznásporádku?
Naridzene, jak se chovat za tvé neprítomnosti.
TICHON
Vsak ona jistesama ví...
KABANICHA
Zádné odmlouvání! Rychle narizuj,
abych i já slysela, co narizujes!
A pak, az se vrátís, zeptás se jí,
zda vsecko splnila.
TICHON
(nerozhodne)
Poslouchej maminku!
KABANICHA
Rekni jí, aby nebyla hrubá.
TICHON
Nebud hrubá...
KABANICHA
Aby ctila tchyni jak rodnou matku.
TICHON
Kato, cti maticku jako rodnou matku...
KABANICHA
At nesedí se zalozenyma rucickama.
TICHON
Pracuj neco za mojí nepritomnosti...
KABANICHA
At nebloumá ocima z oken.
TICHON
(vybuchne.)
Ale maminko!
KABANICHA
Bude to?
TICHON
(odstoupil a poslušný)
Nedívej se z oken...
KABANICHA
At po mladych lidech nekouká.
TICHON
(prudce)
Ale maminko, na mou dusi!
KABANICHA
Jen zádné okolky! Je lépe vsechno prikázat!
TICHON
Nedívej se na mladíky.
(Katerina zhroucena.)
KABANICHA
(odchází, na záprazí se zastavuje.)
A ted si spolu promluvte.
(Odchází.)
TICHON
(ke Katerine.)
Hnevás se na mne?
KATERINA
Ne!
(tvrde)
Sbohem!
KABANICHA
(se vrací a s ní Varvara a Glasa.)
Nu, Tichone, uzmáscas. Jed, sbohem!
(Posadí se.)
Sednete vsichni!
(Vsichni usednou.)
Nuzs bohem!
(Povstane a vsichni za ní povstanou.)
TICHON
(pristoupí k matce.)
Sbohem, maminko!
KABANICHA
(posunkem ukazuje k zemi.)
K nohám, k nohám!
(Tichon pokloní se az k nohám, potom se líbá s matkou.)
Se zenou se rozluc!
(Katerina jde zvolna k Tichonovi padne mu okolo krku.)
Nestydatá!
Loucísse s milencem?
TICHON
Sbohem, sestrícko! Sbohem, Glaso!
(Vybehne rychle.)
PRVNÍ JEDÁNÍ
Obertura
(Dej se odehrává v meste Kalinove na brehu Volhy v 60tych letech 19. století. Mezi II.a III. jednáním uplynou dva tydny)
První Tableau
(Verejny sad na vysokém brehu Volhy; daleky vyhled do kraje. Vpravo dum Kabanovych. Lavicky na ceste sadu. Kere. Odpolední slunce)
KUDRJÁS
(sedí na lavicce, dívá se na Volhu.)
Zázrak!
(Glasa prichází z domu Kabanovych.)
Vskutku, treba ríci, ze zázrak,
Glaso! Vidís, brachu,
dvacetpet let uz denne se dívám za Volhu
a nemohu se vynadívat.
GLASA
(ledabyle)
Nu, a co?
KUDRJÁS
Neobycejny pohled!
Ta krása! Duse se raduje.
GLASA
To je toho!
KUDRJÁS
Rozkos! A ty jen: „To je toho!“
Mela bys jen prihlédnout,
jaká krása tají se v prírode!
GLASA
Nu, arci! Jaká s tebou rec!
Jsi ucitel, chemik, mechanik!
KUDRJÁS
(ukazuje stranou)
Podívej se, kdo to tam tak rozkládá rukama!
GLASA
To Dikoj, vadí se se synovcem.
KUDRJÁS
To si nasel místo!
GLASA
Najde si je vsude.
Upadl mu do rukou Boris Grigorjevic.
KUDRJÁS
Tak si na nem pojezdí!
Jako by od se retezu utrh’!
(Dikoj a Boris se blízí. Glasa odbehne k domu.)
Pojd’me mu s cesty! Jeste
by se na nás chytil.
(popojde do sadu.)
DIKOJ
(k Borisovi)
Darmochlebe! Prisel jsi sem lelky chytat?
At’ se mi ztratís!
BORIS
Co budu doma delat,
Je svátek!
DIKOJ
Najdes si práci, jenom chtít!
Rekl jsem ti uz, jednou, dvakrát, trikrát:
„Nechod mi na oci! Nechod mi na oci!“
Ale vsecko marno!
Más snad málo místa?
Kam se zvrtnu, vsude te potkám.
Fuj, proklatce!
Co tu stojís?
Mluvím k tobeci ne?
(Podivá se na Borise.)
BORIS
Ah, ah,ah!
DIKOJ
Neposlouchej, co říkám?
BORIS
Vzdyt slysím! Co mám delat?
DIKOJ
Aby ses propadl!
(Jde k domu Kabanovych, ke Glasi, jez stojí na záprazí.)
Vida ho, jak se na cloveka vesí!
Je baryna doma?
GLASA
Je v sadu!
(Dikoj si odplivne a zajde do sadu.)
KUDRJÁS
(popojde k Borisovi)
Copak s ním máte za jednání?
Nemuzu toho pochopit, ze se vám
chce zít u neho a snáset nadávky.
BORIS
Kdez by se mi chtelo!
Musím!
KUDRJÁS
Ale procpak musíte, ze se tak ptám?
BORIS
Proc bych neodpovedel?
Znal jste moji babicku?
KUDRJÁS
Anfisu Michajlovnu?
BORIS
Ta nemela tatínka ráda, protoze si vzal slechticnu.
Z té príciny zili v Moskve.
Maminka ríkávala,
ze nemohla ani tri dny s rodinou se snésti.
KUDRJÁS
Darmo mluvit!
BORIS
Vse jí pripadalo tak kruté!
KUDRJÁS
To by si clovek musil prílis zvykat.
BORIS
Rodice nás v Moskve
dobre vychovali, niceho pro nás nelitovali.
Mne dali do obchodní akademie
a sestru do pensionátu.
Ale potom oba zemreli na choleru a
já se sestrou jsme zustali sirotami.
Potom slysím, ze také babicka
tady zemrela a zanechala závet,
aby nás stryc vyplatil, az
budeme plnoletí, s podmínkou –
KUDRJÁS
Jakou?
BORIS
– budeme-li k nemu uctiví.
KUDRJÁS
Tak, to vase zálezitost spatne dopadá!
BORIS
Kdybych já byl sám, nechal bych vse
a ujel bych. Ale sestry je mi líto.
Uz pro ni psal,
ale mamincini príbuzní jí nepustili.
Jaky byl by to pro ni zde zivot?
KUDRJÁS
Ó, je!
BORIS
To pomyslení je mi straslivé!
KUDRJÁS
Jaky neurvalec!
(Glasa pristoupí k príchoz í Fekluse.)
KUDRJÁS
Copak je?
Snad uz nechodí lidé z vecerní bohosluzby?
Nuz sbohem, pujdu téz.
BORIS
Poseckej! Poseckej jeste!
(stísnene)
Hubím svoje mládí. Ó, hubím svoje mládí!
FEKLUSA
(ke Glasi)
Krása je to, má milá!
Krása! Spanilost!
BORIS
Jará léta, jen strádání, jen strádání!
A radost zivota?
FEKLUSA
Nac o tom mluvit! Nac o tom mluvit!
BORIS
Hledej ji v blednoucích cerváncích!
FEKLUSA
Jací lidé bohabojní, stedrí,
ti Kabanovych.
BORIS
(vzrusene)
Kabanovych?
(Feklusa zajde s Glasou do domu.)
KUDRJÁS
(Reakce na vyslechnutí poslední větu Glasha)
Je to svatousek,
zebráky podeluje,
ale domácí by
k smrti ukousala.
BORIS
Chodím jak omámeny.
Nac to jeste? Zamilovat se jeste!
KUDRJÁS
A do koho?
BORIS
Do vdané! Hle, tady jde s muzem a tchyne
s nimi. Nuz, nejsem-li hlupák?
Nejsem-li hlupák?
KUDRJÁS
Toho musíte nechat, nechcete-li ji zahubit.
BORIS
Podívejme se na ni za rohem!
(Ustoupí s Kudrjásem za roh domu. Z protejsí strany pricházejí k domu Kabanovych: Katerina, Varvara, Kabanicha s Tichonem.)
A potom bez domu. Cha! cha! cha! cha!
(Zmizí s Kudrjásem za rohem.)
KABANICHA
(k Tichonovi tvrde)
Chces-li matky poslechnout,
pojedes na trh do Kazane,
kam otec vzdy jezdíval, a to dnes!
TICHON
Nu, jak vás neposlechnout!
KABANICHA
Verila bych ti, kdybych vlastníma
ocima nevidela, na vlastní usi neslysela;
uz dávno vidím,
ze je ti zena matky milejsí!
Uz od tech dob, co jsi se ozenil,
nepozoruji drívejsí lásky.
TICHON
V cempak to shledáváte?
KABANICHA
Ve vsem!
Co nevidím ocima, o tom poví srdce!
TICHON
Ale maminko, co vás napadá!
KATERINA
(klidne)
Pro mne jste vy, maminko,
jako rodná matka, co vás napadá,
a Tichon má vás také rád!
KABANICHA
(impulzivní a autoritářského)
Ty bys mohla mlcet, mohla mlcet.
Nikdo se te neptal.
Nezastávej se ho. Vzdyt’ ti ho neubude...
VARVARA
(pro sebe)
Nasla si místo pro svoje kázání.
KABANICHA
Vzdytje to také muj syn! Co jsi vyskocila?
Do ocí sebou zavrtet.
Aby videli snad, jak más muze ráda?
KATERINA
To mi ríkat nemusíte.
Proc mne urázíte?
Trpet pro nic za nic.
At pred lidmi ci bez lidí, vzdycky jsem stejná.
(Hrde odchází a vejde do domu.)
KABANICHA
Vida, vázny ptácek!
Hnedle se urazila.
(k Tichonovi)
Mozná, zes mel matku rád,
dokuds byl sám, ale ted, co mászenu...
TICHON
Jedno druhému neprekází;
obemám rád.
KABANICHA
Tak tedy zenu za matku menís?
A pak se temá bát,
kdyz po tvojím
se zenou vseho jen s láskou?
Ani pohrozit?
Atsi má treba milence?
TICHON
Ale maminko, vzdytmemá ráda!
KABANICHA
To snad také nic není? Ani okriknout?
TICHON
(vyhruzkou)
Ale maminko!
KABANICHA
No mluv, to také nic není?
TICHON
Ale – na mou dusi!
KABANICHA
Hlupáku!
Jen pro hrích! Jdu domu.
(Vzdychne si a chvatne odchází do domu.)
TICHON
(k Varvare)
Tak vidís, porád jen pro ni!
VARVARA
(rozhodne)
Copak za to muze?
Matka ji pronásleduje, a ty také!
A pak jesteríkás, ze ji másrád.
(prudce)
Co stojís, preslapujes?
Na ocích ti vidím, co bys rád:
zpít se!
(Tichon beze slova odvrávorá.)
Je mi jí líto.
(u vchodu do domu v rozpacích, má-li vejít.)
Totse ví, ze líto. Mám ji ráda.
(na prahu domu)
Procbych ji nemela mít ráda?
Intermezzo
Druhé Tableau
(Pokoj v domé Kabanovych. Vpravo a uprostred dvere, nalevo vyklenek. Katerina a Varvara pri rucní práci)
KATERINA
(odkládá vysívání.)
Vís, co mi napadlo?
VARVARA
Co?
KATERINA
Proc lidé nelétají.
VARVARA
Nechápu, co pravís!
KATERINA
Povídám – proc lidé nelétají, tak jako ptáci
nelétají. Vís, zdává se mi nekdy, ze jsem pták.
Tak me to láká vzlétnout! Chci to zkusit!
(Chce lítat.)
VARVARA
Co vyvádís?
KATERINA
(vzdychajíc)
Jaká jsem byvala rozpustilá!
A u vás jsem docela uvadla.
VARVARA
Myslís, ze toho nevidím?
KATERINA
Ach, byla jsem zcela jinsí!
Zila jsem, po nicem netouzíc, jako ptáce
na svobode!
Maminka duse ve mne netusila,
(se smíchem)
strojila me jak panenku!
Vís, jak jsem zila za svobodna?
Hned Ti to povím. Vstávala jsem casne.
Bylo-li to v léte, vysla jsem ke studánce a umyla se.
Pak prinesu si vodicky a vsechny,
vsechny kvetinky v dome zaleju.
VARVARA
U nás je to zrovna tak!
KATERINA
Potom jsem sla do kostela.
Já k smrti ráda chodila do kostela.
Byvalo mi, jak bych stoupala do ráje.
Nikoho nevidím, neslysím,
casu nevnímám,
ani kdyz bohosluzby koncí.
(v stále vetsím vytrzení)
Maminka rikávala, ze na mne vsichni hledeli,
co se to se mnou deje!
A vís – za slunecního dne,
kdyz z kopule padal takovy svetelny
sloup a v nem valil se dym jako oblaka
a stávalo se mi, ze jsem v tom sloupu
vídala lítat andely a zpívat. –
(Ztisí se.)
A já padnu na kolena a plácu;
a já sama nevím,
proc modlím se a plácu. – Tak me tam nasli. –
A jaké sny se mi zdávaly, jaké sny!
(začíná vyvyšovat více)
Jak bych videla zlaté,
vysoké chrámy a hory a
stromy, a bylo mi, jak bych létala,
vysoko létala – a vsude zpívají hlasy neviditelné!
VARVARA
Káto, co je s tebou?
KATERINA
(ve vzrustajícím rozechvení)
A cypríse voní –
VARVARA
Co je s tebou?
KATERINA
(chytne Varvaru za ruku s úzkostí.)
Nejaky hrích na mne jde!
Jako bych stála nad propastí –
nekdo me do ní strkal a já nemám
za co se chytit –
VARVARA
Co se s tebou deje?
(vydesena)
Jsi zdráva?
KATERINA
(Ztisí se.)
Zdráva... Radeji bych byla nemocna.
Taková divná touha do hlavy mi leze
a nikam nemohu jí uniknout.
Zacnu premyslet a nemohu myslenky sebrat.
Jazykem premílám slova,
ale na mysli mi tane neco jiného.
Jako by mi d’ábel naseptával –
a samé takové nedobré veci, az je mi hanba
pred sebou samotnou!
A v noci...
VARVARA
Co se ti zdává?
KATERINA
Varjo! Nemohu spát.
Porád mne zní v uchu takové naseptávání.
Kdosi se mnou tak laskave mluví,
jak kdyz holub
vrká, jak by me objímal, tak vrele, tak vrele,
horoucne, jak by me nekam vedl a…
VARVARA
(chvatne)
Nu a?
KATERINA
A já jdu, a jdu – za ním!
(Náhle se vzpamatuje.)
Ale nac tobe to vykládám?
Jsi dívka! Ale nac tobe to vykládám? Jsi dívka!
VARVARA
(ohlízejíe se.)
Ó, povídej! Jsem horsí nez ty!
Horsí nez ty! Povídej!
(Zavře dveře Barbara spoluvinu postoj)
KATERINA
Nuz, co povídat? Stydím se!
VARVARA
Není treba se stydet!
Nac bych já te soudila!
Mám svoje hríchy.
KATERINA
Vzdyt’ je to takovy hrích,
kdyz miluji jiného!
Co si pocnu? Kam se podeju?
VARVARA
Mozná, ze se udá s ním se videt?
KATERINA
(prudce)
Ne, ne! Co myslís? Chran
Pán Buh!
VARVARA
Nu coz!
(Tichon vstoupí z pravych dverí, nastrojen k ceste.)
KATERINA
(vrhá se k Tichonovi a objímá jej.)
Tiso!
VARVARA
Zbláznila jsi se!
(odbehne)
KATERINA
Tiso! Neodjízdej!
(Glasa a Feklusa vstupují z pravych dverí, vynásejí zavazadla.)
FEKLUSA
(ke Glase)
Na dlouho jede?
GLASA
Ne na dlouho.
(Vyjdou prostredními dvermi.)
KATERINA
Tiso, neodjízdej! Holoubku muj! Neodjízdej!
TICHON
Nelze, Káto!
Jak nepojedu, kdyzmaminka posílá!
KATERINA
Vezmi metaké s sebou! Vezmi me!
TICHON
(vyvinuje se z jejího objetí.)
Není to mozné!
KATERINA
Procby nebylo mozné?
Cozpak uzmne nemásrád?
TICHON
Ne, mám terád!
Ale z takové otrociny clovek by utekl
od zeny krasavice nevím jaké –
a má-li clovek po celyzivot takhle zít –
utece i od zeny!
KATERINA
(zarazena)
Jak temám pak mít ráda,
kdyztaková slova mluvís.
TICHON
Slova sem, slova tam! Kdo se v tobe vyzná?
KATERINA
(pláce.)
Kam se já, ubozka, podeju?
Kdo se mne zastane?
TICHON
Prestan!
KATERINA
(pristoupí k muzovi a privine se k nemu.)
Tiso, holoubku, kdybys zustal doma, nebo me
vzal s sebou, tolik bych te mela ráda,
(laská ho)
tak bych te laskala!
Tiso, komu me tady nechás?
TICHON
Nevyznám se v tobe, Káto.
Jindy clovek slova z tebe nedostane, a ted?
KATERINA
Tiso, komu me zanechás?
TICHON
Vzdyt vís, ze jinak nelze.
Jaká tedy pomoc.
KATERINA
Tiso, stane se bez tebe nestestí!
Stane se nestestí.
(náhle)
Vís tedy, co?
Zádej ode mne nèjakou straslivou prísahu...
TICHON
Jakou prísahu?
KATERINA
Nu takovou – ze za tvojí neprítomnosti za zádnou
cenu s nikym cizím ani nepromluvím, nikoho
nespatrím, ze ani pomysliti neopovázím se,
krome na tebe –
TICHON
Ale nac to?
Nac to?
KATERINA
Pro pokoj mojí duse,
prokaz mi tu milost!
TICHON
Jakpak muzes za sebe rucit?
KATERINA
(padá na kolena.)
Abych ani otce,
ani matky vícekrát nespatrila!
Abych bez pokání umrela, jestlize...
TICHON
(zdvihá ji se zeme. Přerušení a tvrdí, před tím, než dopadne na zem)
Nu, copak? Co delás?
Vzdytje to takovyhrích!
KABANICHA
(za scénou)
Je cas, Tichone!
(Katerina a Tichon jako primrazeni.)
KABANICHA
(vstoupí)
Nu tak! Vsecko je hotovo, koneuzdojeli.
TICHON
(nerozhodne)
Ano, prosím,
bude cas, maminko!
KABANICHA
Nu tak, copak stojís?
TICHON
Co poroucíte?
KABANICHA
Copak neznásporádku?
Naridzene, jak se chovat za tvé neprítomnosti.
TICHON
Vsak ona jistesama ví...
KABANICHA
Zádné odmlouvání! Rychle narizuj,
abych i já slysela, co narizujes!
A pak, az se vrátís, zeptás se jí,
zda vsecko splnila.
TICHON
(nerozhodne)
Poslouchej maminku!
KABANICHA
Rekni jí, aby nebyla hrubá.
TICHON
Nebud hrubá...
KABANICHA
Aby ctila tchyni jak rodnou matku.
TICHON
Kato, cti maticku jako rodnou matku...
KABANICHA
At nesedí se zalozenyma rucickama.
TICHON
Pracuj neco za mojí nepritomnosti...
KABANICHA
At nebloumá ocima z oken.
TICHON
(vybuchne.)
Ale maminko!
KABANICHA
Bude to?
TICHON
(odstoupil a poslušný)
Nedívej se z oken...
KABANICHA
At po mladych lidech nekouká.
TICHON
(prudce)
Ale maminko, na mou dusi!
KABANICHA
Jen zádné okolky! Je lépe vsechno prikázat!
TICHON
Nedívej se na mladíky.
(Katerina zhroucena.)
KABANICHA
(odchází, na záprazí se zastavuje.)
A ted si spolu promluvte.
(Odchází.)
TICHON
(ke Katerine.)
Hnevás se na mne?
KATERINA
Ne!
(tvrde)
Sbohem!
KABANICHA
(se vrací a s ní Varvara a Glasa.)
Nu, Tichone, uzmáscas. Jed, sbohem!
(Posadí se.)
Sednete vsichni!
(Vsichni usednou.)
Nuzs bohem!
(Povstane a vsichni za ní povstanou.)
TICHON
(pristoupí k matce.)
Sbohem, maminko!
KABANICHA
(posunkem ukazuje k zemi.)
K nohám, k nohám!
(Tichon pokloní se az k nohám, potom se líbá s matkou.)
Se zenou se rozluc!
(Katerina jde zvolna k Tichonovi padne mu okolo krku.)
Nestydatá!
Loucísse s milencem?
TICHON
Sbohem, sestrícko! Sbohem, Glaso!
(Vybehne rychle.)
